Jouw cholesterolprobleem heeft niet zoveel met jouw voeding te maken.

6 feb.

Je hoort het wel vaker: “Ik moet opletten met mijn cholesterol, dus ik vermijd het eten van vet”. Cholesterolverlagende medicijnen zoals statines behoren tot de dag van vandaag nog steeds bij één van de meest voorgeschreven medicijnen over heel de wereld. Statines en andere cholesterolverlagende medicijnen worden niet alleen voorgeschreven bij te hoge cholesterolwaarden. Ze worden ook vaak voorgeschreven voor andere hart- en vaatziekten.

Is cholesterol gevaarlijk of heeft het ook nut in ons lichaam?

Om hierop te antwoorden, dienen we eventjes terug te gaan in de tijd, naar de jaren 60-70. In 1960 verloren boter en andere verzadigde vetten hun reputatie door een stijging in hart- en vaatziekten. De schuld werd toen geschoven in de schoenen van cholesterol. Voor ik je meeneem naar de wetenschap hierachter, is het belangrijk stil te staan door wie en hoe cholesterol de dupe werd.

In 1950 werd er hier en daar vermoed dat suiker een rol speelt in het ontstaan van hart- en vaatziekten. Dit was een groot probleem, want suiker werd een ‘booming business’. Voor de voedingsindustrie, waar het in allerlei 'kant-en-klare' voedingsmiddelen kon worden verstopt als smaakmaker en verslavende factor. Maar, ook de slavenhandel speelde een grote rol. Naast de katoenindustrie werden slaven ook ingezet voor de suikerteelt. Als het geweten zou zijn dat suiker een grote rol speelde in het ontwikkelen van een opkomende welvaartsziekte zou het alomvattende succes van de suikerindustrie in duigen kunnen vallen. De Sugar Research Foundation sponsorde hun eerste onderzoek in 1965. Het artikel dat verscheen in de New England Journal of Medicine wees vet en cholesterol aan als oorzaken van hart- en vaatziekten (en dus niet suiker!). Het bewijs dat de consumptie van sucrose (een andere naam voor suiker) ook een risicofactor was, werd flink afgezwakt. Er werd in 2016 onderzoek gedaan naar deze feiten. In dit artikel kan je er meer over lezen: https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/2548255

Het was en is helaas nog steeds een groot probleem dat wetenschappelijke studies worden gesponsord door de voedingsindustrie. Dit zorgt helaas voor bevooroordeelde en vaak foutieve conclusies met veel verwarring als gevolg. En in dit geval, tot de dag van vandaag, volledig uit de hand gelopen protocollen die het eigenlijke probleem niet aanpakken, maar vaak nog erger maken.

Is cholesterol nu schuldig of niet?

Neen. Niet alleen is cholesterol onschuldig. We kunnen niet leven zonder cholesterol.
We beschikken over verschillende soorten cholesterol. Elke soort is een functie toegewezen.
En verrassend genoeg werd hun functie toegewezen op basis van de manier waarop ze gemeten zijn. Dit wil zeggen dat de fysiologie van deze moleculen wordt geïnterpreteerd vanuit een bepaald model en dus niet vanuit de realiteit.

De verschillende soorten cholesterol zijn:

VLDL (very low density lipids): Dit zijn voornamelijk triglyceriden (bloedvetten)
LDL (low density lipids): Dit bestaat voornamelijk uit cholesterol
HDL (high density lipids): Dit bestaat voornamelijk uit fosfolipiden en moleculen die cholesterol en andere bloedvetten transporteren.

Zo komen we bij de concepten van "goede" en "slechte" cholesterol. HDL noemt men in de volksmond "goede cholesterol", want het transporteert vetten weg van de organen. LDL bestaat voornamelijk uit cholesterol (richting de organen), dus vandaar de naam "slechte" cholesterol. Men ging er in de jaren 80 vanuit dat door LDL te verlagen de kans op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten zou verlagen. Een aantal wetenschappers waren kritisch over deze bewering, aangezien er een aantal fouten waren in de studies. Er kon geen consensus gevonden worden. Zelfs niet na een studie met cholesterolverlagende medicatie die het tegendeel bewees ten voordele van de cholesterolhypothese.

Het cholesterolmetabolisme is ingewikkeld, maar zit wel logisch in elkaar. Alle vormen van bloedvetten en moleculen hebben elk een taak. Zo draagt er één vetten van onze spijsvertering naar onze lever voor verdere verwerking. En een ander voor het transporteren van de bloedvetten van je lever door jouw lichaam waarbij andere cellen en weefsels vetten afnemen voor opslag als energie of opbouw van celmembranen. Als alles goed verloopt is de cirkel rond en vinden ze allemaal de weg terug naar jouw lever. Eens terug in de lever zal een teveel aan cholesterol worden afgebroken door de gal. En net op dit punt kan er veel mislopen. Indien jouw lever- en galsysteem het niet goed doen, dan geraak jij jouw teveel aan cholesterol niet kwijt via de stoelgang en stijgen jouw cholesterolwaarden. Wat er hier gebeurt is dat jouw gal de cholesterol niet klein krijgt. Jouw lever ontvangt geen signaal dat er cholesterol opstapeling is, en jouw lichaam denkt dat er meer moet worden aangemaakt. Dit is het biochemisch feedbacksysteem. De aanmaak van cholesterol in het lichaam is idealiter afgestemd op hoeveel cholesterol er binnenkomt via de voeding. Dus, bij (te) hoge cholesterolwaarden ga je best eerst jouw gal-en leverwerking eens na.

Huh? Maken wij zelf cholesterol aan? Ja, dat doen we! Zo belangrijk is cholesterol nu eenmaal. Krijgen we het niet binnen via onze voeding, dan gaan we het zelf aanmaken! Cholesterol is nodig voor vele stoffen en weefsels in ons lichaam.Het is de basisstof voor onze steroïdhormonen, zijnde onze geslachtshormonen (testosteron, oestrogeen, progesteron) en ons anti-stresshormoon, cortisol. Het is zelfs de basisstof voor het aanmaken van vitamine D.

Ons zenuwstelsel is een grote “vetbrij” en bestaat voor een deel uit cholesterol. Het is niet voor niets dat moedermelk 50% cholesterol bevat! Het dient voor de normale ontwikkeling van ons brein en ons hormonaal systeem. Het is heel simpel: cholesterol is onmisbaar. Als wij het niet halen uit onze voeding, heeft evolutie ervoor gezorgd dat we zelfvoorzienend kunnen zijn (endogeen cholesterol). Het zelf aanmaken van cholesterol is veel werk. Dit kan ook alleen maar als je een overschot hebt aan suikers. Dit wordt dan via de lever omgezet in vetten. Je dient zelf cholesterol aan te maken, dus ook een goed werkende lever te hebben! Is dit niet het geval dan haal je jouw cholesterol liever uit voeding (exogeen cholesterol). Het feedbacksysteem is dan ook volledig afhankelijk van exogeen cholesterol.

Zijn cholesterolarme producten en light producten écht beter?

Cholesterol vind je enkel terug in dierlijke voedingsmiddelen zoals: zuivel (melkproducten, kaas, boter), eieren (eierdooiers), vlees, vis en schaal- en schelpdieren. Plantaardige voedingsmiddelen bevatten geen cholesterol. Dus de twijfel of kokosolie slecht is voor jouw cholesterol mag je schrappen. Plantaardige voedingsmiddelen bevatten wel cholesterolachtige stoffen die helpen bij de cholesterolhuishouding.

Door de slechte reputatie van vetten wordt boter nog steeds bij velen volledig gebannen uit de winkelkarren. Hierdoor hebben plantaardige oliën en boters aan populariteit gewonnen. Ook light producten hebben hun opkomst hierdoor gekend, jammer genoeg. Ze worden beschouwd als beter voor onze gezondheid, maar helaas zijn en blijven het enorm bewerkte producten. Zo wordt margarine ontgeurd en krijgt het zijn gele kleur doordat er kleurstoffen aan worden toegevoegd zodat het op boter lijkt. De lightproducten verliezen hun voedingswaarde en de plantaardige oliën (zoals arachideolie, maïsolie, zonnebloemolie, ...) bevatten te veel ontstekingsbevorderende vetzuren; omega 6 vetzuren. Deze vetzuren zijn niet per se slecht. Maar, krijg je in verhouding te veel omega 6 binnen tov omega 3, dan heb je een probleem. Het resultaat? Ontstekingsreacties in jouw lichaam door een tekort aan het ontstekingsremmende omega 3.

Bovendien zijn hart- en vaatziekten vooral te wijten aan teveel of chronische ontstekingen in het lichaam. Hoe komt dat? Ontstekingsbevorderende voeding zoals slechte vetzuren, suikers, te veel koolhydraten en beperkte voedingsmiddelen spelen daar de hoofdrol.
We hebben onze vetten nodig. Het liefst van al in de juiste verhoudingen (omega 3 / omega 9 / omega 6). Laat het duidelijk zijn: **Vet bannen uit jouw leven heeft een averechts effect.**
Ga wel voor kwaliteit en nutriënt densiteit.

In welke mate zijn cholesterolproblemen genetisch?

Een genetische afwijking in het correct metaboliseren van cholesterol staat bekend onder **het Syndroom Van Gilbert.** Dit is een aandoening waarbij een belangrijk enzym in de lever niet goed functioneert. Hierdoor kan de gele afvalstof van de lever (bilirubine of gal) niet door de lever worden uitgescheiden en het lichaam verlaten via urine of gal. Het syndroom van Gilbert komt voor **bij 3-7% van de bevolking**..

Indien er geen sprake is van het syndroom van Gilbert, dan ligt de oorzaak van jouw cholesterolverhoging elders. Dit kan zijn:

Malfunctie van de gal (obstructie)
Slechte werking van de lever (misschien heeft jouw lever te veel afvalstoffen te verwerken)
Slechte aansturing vanuit de dunne darm
Malfunctie van de alvleesklier

Vetten zijn trouwens erg aantrekkelijk. Het zijn stoffen die dragers zijn van aromaten. Aromaten geven geur en smaak. Daarom is de Italiaanse en Franse keuken zo populair. En in alle eerlijkheid ook de fastfoodketens. Vetten geven ons veel energie (in verhouding meer dan koolhydraten en eiwitten). Evolutionair is het dan ook heel logisch dat vetten zo aantrekkelijk zijn voor ons.

Als je een afkeer krijgt van vet, wil dit meestal zeggen dat je vetten niet goed verteerd of verwerkt krijgt door een slecht werkende lever of gal.

Ironisch genoeg zijn het juist vloeibare eierdooiers die onze lever- en galwerking op gang krijgen. Waarom vloeibaar? De fosfolipiden zijn in dat geval nog intact en op die manier kunnen ze het signaal geven om de galproductie op te starten. It’s the fat that turns on the system!

Zijn cholesterolverlagende middelen veilig en nodig ter preventie van hart-en vaatziekten?

Cholesterol is levensnoodzakelijk. Voor onze hormonen, ons zenuwstelsel, onze vitamine D productie, maar ook voor de algemene gezondheid van onze celmembranen. Door het nemen van cholesterolverlagende middelen breng je dus al deze systemen in het gedrang.

Het risico van cholesterolverlagende middelen?

inadequate aanmaak van hormonen:
mogelijks tekort aan vit D, onmisbaar voor een normaal werkend immuunsysteem en botmetabolisme.
Neurologische klachten (want ons zenuwstelsel bestaat uit vetten)
verlaagde kwaliteit van onze celmembranen (cholesterol is de basis hier)
beschadiging van onze levercellen (zeker bij hoge doseringen). Door verhoging van de enzymactiviteit (ALT en AST), dit lokt een ontstekingsreactie uit. En die lever is net zo belangrijk voor ons cholesterolmetabolisme …

Die cholesterolverlagende middelen zijn dus absoluut niet zonder risico’s.

Wil je meer weten over het risico op overlijden aan hart- en vaatziekten en de verlagende impact van statines? Neem dan eens een kijkje op de Statin Choice Decision Aid: https://statindecisionaid.mayoclinic.org/.

Opgelet, gebruik dit enkel als bron van informatie. Niet om eigenhandig te bepalen of jij statines zou moeten nemen of het gebruik zou moeten stopzetten. Bespreek dit steeds met jouw arts.

Conclusie

Het cholesterolmetabolisme is een complex systeem, omdat wij een complex organisme zijn. Bij een tekort aan cholesterol in onze voeding produceert ons lichaam het zelf.

Ja, ons lichaam is een geweldig intelligent systeem. Wij zijn geen verzameling van organen die elk apart hun werk doen om ons in leven te houden. Wij zijn het resultaat van verschillende cellen die een netwerk van verschillende systemen hebben ontwikkeld en onze organen aansturen. Dat netwerk maakt dan ook dat alles verbonden is met elkaar. Bij een metabool probleem (bijvoorbeeld chronisch verhoogde cholesterolwaarden) moet je dus altijd eerst gaan kijken naar de onderliggende systemen en eventuele blokkades of problemen daar oplossen. Dit vooraleer zaken toe te voegen die het eigenlijke probleem niet oplossen of zelfs misschien verergeren.

De beste dokter leeft in jezelf. Die heeft in evolutie al een carrière van miljoenen jaren achter de rug en weet dus heus wel raad bij problemen. Dit op voorwaarde dat je jouw lichaam wel goed ondersteunt..

Wij hopen met deze blogpost interessante inzichten te bieden. Heb je nog vragen of wens jij begeleiding met jouw cholesterolprobleem? Aarzel dan niet om contact op te nemen met ons.

Gratis health talk boeken

Kearns CE, Schmidt LA, Glantz SA. Sugar Industry and Coronary Heart Disease Research: A Historical Analysis of Internal Industry Documents. JAMA Intern Med. 2016;176(11):1680–1685. doi:10.1001/jamainternmed.2016.5394

Ashraf J, Ali Khan M, Minhaj S, Khatti S, Aarij KM, Shehzad M, Khan TM. Statins and Abnormal Liver Function Tests: Is There a Correlation? Cureus. 2020 Aug 30;12(8):e10145. doi: 10.7759/cureus.10145. PMID: 33014643; PMCID: PMC7526761.